| Üst Familya | SERPENTES |
|
| Familya | Viperidae |
| Alt Familya | |
| Kabile | |
| Alt Kabile | |
| Cins | Montivipera |
| Alt Cins | |
| Tür (Bilimsel Adı) | xanthina |
| Sistematikçi/Taksonomist | GRAY, 1849 |
| Türkçe Adı | Şeritli Engerek |
| İngilizce Adı | Ottoman Viper, Turkish Viper |
| Alt Türleri: |
Montivipera xanthina xanthinaGRAY 1849
, Montivipera xanthina nilsoni CATTANEO 2014
, Montivipera xanthina dianae CATTANEO 2014
, Montivipera xanthina occidentalis CATTANEO 2017
, Montivipera xanthina varoli AFSAR, YAKIN, ÇİÇEK & AYAZ 2019
|
|
| Sinonimleri : |
Daboia xanthina GRAY 1849: 24
, Vipera xanthina STRAUCH 1868: 291
|
|
|
| Yayılma Alanı (Küresel) | Güney Avrupa, Ortadoğu, |
| Yayılma Alanı (Türkiye) | Trakya, Marmara, Ege, Batı Akdeniz, İç Anadolu, |
| Besinleri | Küçük memeli türleri, kemiriciler, kuş ve kertenkele türleri. Genç (juvenil) bireyler böcek ve myriapod (çıyan, kırkayak) türleriyle de beslenebilir. |
| Habitat | Açık yamaçlar, Vadi yamaçları, Taşlık, kayalık alanlar, |
| Yükselti | 0-2000 m |
| Toplam vücut uzunluğu | 70-130 cm |
| Aktivasyon Zamanı | Nisan, Mayıs, Haziran, Temmuz, Ağustos, Eylül, |
|
| Açıklama: | Dağ engerekleri olarak Montivipera cinsi altında toplanan ve yüksek dağ ekosistemine adapte olmalarıyla bilinen gruba dahil türlerimizden biridir. Vipera xanthina kompleksi (Yakın ve Orta Doğu’nun dağ engerekleri) olarak bilinen bu kompleks xanthina ve raddei tür-grubu olmak üzere iki gruba ayrılır. Montivipera xanthina’nın da dahil olduğu xanthina tür grubu, raddei grubundan supraocular plakla göz arasında pul bulunmamasıyla ayrılır, yani göz etrafındaki pul halkası tam değildir (başka farklılıklar da vardır ancak en belirgin ve önemli farkı budur).
Montivipera xanthina ilk olarak Gray (1849) tarafından bir ergin ve bir juvenil dişi örneğe dayandırılarak tanımlanmış ve Daboia xanthina olarak isimlendirilmiştir. Tür ismini, terra typica(tip mahali)’sı olan Fethiye (Muğla)’deki Kınık (Xanthos) Harabeleri’nden almıştır. Daha sonraları yapılan sistematik çalışmalarda Vipera xanthina olarak belirlenen bu takson, Vipera cinsinin bölünmesi ile, günümüzde Montivipera cinsi altında ele alınmaktadır.
Boyları genellikle 70-80 cm olan bu engerek türünün başı, üçgen şekli oluşturacak biçimde, uç kısımda ince ve arka kısmında geniştir. Başın üst tarafı, gözlerin üzerindeki ince uzun supraocular plaklar haricinde küçük ve karinalı pullar ile örtülüdür. Nadiren boyu 1 m’ye yaklaşanlar veya geçenler olabilir. Boyun kısmı bariz şekilde ince ve vücudu kalın yapılıdır. Kuyruğu birden incelmektedir.
Xanthina tür grubunda yer alan türlerde, zemin rengiyle az ya da çok karşıtlık gösterecek şekilde bir sırt şerit deseni karakteristiktir. M. xanthina’da sırt tarafın zemin rengi gri–kahverengidir ve üzerinde kompleksin karakteristiği olan şerit, art arda koyu lekeler şeklinde bariz olarak mevcuttur ve bu koyu lekeler baklava dilimi veya yuvarlağımsı, bazen de zikzak bant şeklindedir. Ayrıca vücudun yanlarında birbirini izleyen küçük koyu noktalar ya da uzunlamasına lekeler bulunur. Başın arkasında, boyun kısmında yanlara doğru uzanan iki iri siyah leke çapraz bir şekilde mevcuttur ve başın üst tarafında, orta kısımda ve çapraz bantların önünde daima bir çift küçük leke bulunur. Başın üstündeki bu oblik lekeler bazen sırt şeridiyle birleşebilir. Ventrali (karın kısmı) sarımsı beyaz/pembemsi ve üzerinde koyu nokta ve küçük lekeler bulunur.
Uzamış supraocular plaklar geniş bir şekilde gözle temastadır. Supraocular plağı supranasal’den ayıran 1 canthal vardır. Supralabial 10 (bazen 9, 11), sublabial’ler ise 11–14 arasında değişir ancak bazı örneklerde 8’e kadar inebilir. Gözle supralabial arasında 2 pul sırası mevcuttur. Rostral ile temasta 2 (nadir olarak 3) apikal vardır. Ventral plakların sayısı 147–169 arasındadır. 27-38 subcaudal olup anal plak tektir. Karinalı olan sırt pulları vücut ortasında 23 sıra oluşturur (nadir olarak 21, 25).
M. xanthina, nispeten (çok lokal olan diğer dağ engereklerine göre) geniş bir coğrafik alanda küçük izole populasyonlar şeklinde bulunur. Türün yayıldığı coğrafik alan yaklaşık olarak 231,038 km2’dir. Genel olarak Türkiye, Kuzeydoğu Yunanistan ve bazı Yunan adalarında yayılışı vardır. M. xanthina, Türkiye’de, Doğuda Kayseri’ye, Anadolu “diyagonali”ne kadar girmektedir ve en batıda ise İstanbul’dan kaydedilmiştir. Ülkemizde nominat alt tür olan M. x. xanthina ile temsil edilir.
Populasyonları, morfolojik karakterler ışığında, kuzey ve güney grupları olarak hipotetik bir şekilde ayrılmıştır (veriler alt tür olarak ayrılması için yeterli değildir) ancak bu konu netlik kazanmamıştır.
Cinsin diğer türleri gibi M. xanthina da ovovivipardır, yani yumurta gelişimi uterusta gerçekleşir ve canlı doğum yapılır. Bir dişi 2–15 kadar yavru doğurur. Gece aktiftirler ve hareketleri oldukça yavaştır. Avlarını zehirleyerek öldürürler ve sonra yutarlar. Genellikle uygun bir yerde avlarının yaklaşmasını beklerler. Zehri insan için tehlikeli olabilir, rahatsız edilmedikçe veya kendini tehlike altında hissetmedikçe insana saldırmaz.
Koruma statüsü: En az endişe verici (Least Concern)
Popülasyon eğilimi: Durağan
KAYNAKLAR:
1. Göçmen, B. (Unpubl. results; yayınlanmamış sonuçlar). Results of herpetologial trips and (Herpetolojik seyahatlerin sonuçları).
2. Budak, A., Göçmen, B. (2008). Herpetoloji (Ders Kitabı). İkinci baskı. Ege Üniversitesi Yayınları. Fen Fakültesi Yayın No. 194.
3. Mallow, D., Ludwig, D., Nilson, G. (2003). True Vipers: Natural History and Toxinology of Old World Vipers. Krieger Publishing Company. Florida.
4. Nilson, G., Andren, C. (1986). The Mountain Vipers of the Middle East–The Vipera xanthina complex (Reptilia, Viperidae). Bonner Zoologische Monographien. 20: 90 p. Bonn.
5. Nilson, G., Tuniyev, B., Andren, C., Orlov, N. (1999). Taxonomic Position of the Vipera xanthina Complex. Kaupia. 8: 99–102. Darmstadt.
6. Van Wingerde, J. (1986). The distribution of Vipera xanthina (Gray, 1849) on the east Aegean Islands and in Thrace. Litteratura Serpentium (English Edition). 6 (4): 131–139. |
|
| Tür Tanıtım Görselleri : |
| Adameros Türkiye Dağılışı |
Türkiye Dağılışı görseli
 |
Çıkş Zamanları ve Dikey Dağılışları |
Yumurta
|
Larva
|
Jüvenil fotoğrafı
|
Yarı erişkin erkek fotoğrafı
|
Yarı erişkin dişi fotoğrafı
|
Ergin Erkek
|
Ergin Dişi
|
Tanı kartı
|
|
|
|
| İlgili Kaynaklar: |
|
|
| Tür Sorumlusu: |
|
|
|
|
|
